دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger) یک فناوری اطلاعاتی است که برای ثبت و نگهداری تراکنش‌های مالی و غیرمالی استفاده می‌شود. در این فناوری، اطلاعات تراکنش‌ها به صورت پایگاه داده‌ای توزیع شده در شبکه‌ی اینترنت ذخیره می‌شوند و امکان دارد به صورت عمومی در دسترس باشند.
در این فناوری، هر نود (Node) در شبکه، یک کپی از داده‌های تراکنش‌های انجام شده دارد و تمامی کپی‌ها به صورت همزمان با یکدیگر به روز رسانی می‌شوند. این روش باعث می‌شود که هیچ‌کدام از نودها نتواند برای تقلب در سیستم تلاش کنند، زیرا هر تغییر در یکی از نودها به صورت خودکار در تمامی نودها اعمال می‌شود.
این فناوری، نیازی به یک مرجع مرکزی برای تأیید تراکنش‌ها وجود ندارد و همه‌ی اعضای شبکه به صورت مستقل به تأیید تراکنش‌ها می‌پردازند. به علاوه، این فناوری امنیت بالایی دارد زیرا هر تغییر در دفتر کل توزیع شده باید توسط بیشترین تعداد نودها تأیید شود.
فهرست مطالب
برخی از کاربردهای دفتر کل توزیع شده
این فناوری به دلیل امنیت و شفافیت بالا و عدم نیاز به وجود یک مرجع مرکزی، برای بسیاری از کاربردهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از کاربردهای این فناوری عبارتند از:
1- ارزهای دیجیتال:
این فناوری به عنوان پایه‌ای برای ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum) استفاده می‌شود. این ارزها بر اساس فناوری بلاکچین (Blockchain) که یک نوع دفتر کل توزیع شده است، ایجاد شده‌اند.
2- بانکداری:
دفتر کل توزیع شده می‌تواند در حوزه بانکداری برای ثبت تراکنش‌های مالی و انتقال پول به کار رود. این فناوری به عنوان جایگزینی برای سیستم‌های بانکی قدیمی مانند SWIFT در نظر گرفته می‌شود.
3-مدیریت زنجیره تأمین:
این فناوری به عنوان یک ابزار برای مدیریت زنجیره تأمین (Supply Chain Management) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فناوری می‌تواند برای ردیابی محصولات و بررسی اصالت آن‌ها، مانند محصولات غذایی و دارویی، مورد استفاده قرار گیرد.
4-رای‌گیری الکترونیکی:
این فناوری به عنوان یک ابزار برای رای‌گیری الکترونیکی (E-Voting) نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فناوری می‌تواند به عنوان جایگزینی برای سیستم‌های رای‌گیری قدیمی و ناامن مورد استفاده قرار گیرد.
5-سامانه‌های احراز هویت:
این فناوری می‌تواند برای احراز هویت (Identity Verification) نیز مورد استفاده قرار گیرد. این فناوری می‌تواند به عنوان یک سامانه‌ی امن و شفاف برای تأیید هویت افراد و جلوگیری از تقلب در فرآیند احراز هویت استفاده شود.
6-صنعت بیمه:
دفتر کل توزیع شده در صنعت بیمه به عنوان یک ابزار برای ثبت و پردازش درخواست‌های بیمه، تأیید اطلاعات مشتریان و مدیریت خسارت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
7-حوزه سلامت:
این فناوری می‌تواند در حوزه سلامت برای ثبت و انتقال پرونده‌های پزشکی و همچنین مدیریت داروهای تقلبی و محصولات جعلی مورد استفاده قرار گیرد.
8-فرآیند های صنعتی:
این فناوری می‌تواند به عنوان ابزاری برای بهبود کارایی و شفافیت در فرآیندهای صنعتی مانند مدیریت زنجیره تأمین و مدیریت دارایی‌های صنعتی مورد استفاده قرار گیرد.
9-استفاده از دفتر کل توزیع شده در موضوع املاک:
این فناوری می‌تواند در حوزه املاک و مستغلات برای ثبت و انتقال مالکیت املاک و مشخصات فنی و تاریخچه ساخت و ساز مورد استفاده قرار گیرد.
10-حقوق:
این فناوری می‌تواند در حوزه حقوقی برای ثبت قراردادها، مدیریت مالکیت فکری و حقوق مالکیت صنعتی و همچنین برای ایجاد سامانه‌های قضایی برای رسیدگی به اختلافات قضایی مورد استفاده قرار گیرد.
تفاوت دفتر کل توزیع شده ودفتر کل متمرکز
دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger) و دفتر کل متمرکز (Centralized Ledger) در اصل دو نوع مختلف از دفاتر کل هستند که از تکنولوژی‌های متفاوتی برای ثبت و مدیریت تراکنش‌ها استفاده می‌کنند.
در دفتر کل توزیع شده، اطلاعات و تراکنش‌ها روی چندین کامپیوتر متصل به شبکه بلاکچین ذخیره می‌شوند و هر تراکنش باید توسط بیش از یک کامپیوتر بررسی و تأیید شود. این شبکه‌های بلاکچینی عمدتاً به صورت غیر متمرکز اداره می‌شوند و هیچ مرکز کنترلی برای آن‌ها وجود ندارد. به عنوان نمونه برای این فناوری می‌توان به بیت کوین (Bitcoin) اشاره کرد.
در دفتر کل متمرکز، اطلاعات و تراکنش‌ها در یک سرور متمرکز و یک مرکز کنترلی ذخیره می‌شود. در این روش، تمام تراکنش‌ها باید توسط مرکز کنترلی تأیید شوند و هیچ کامپیوتر دیگری به غیر از سرور متمرکز اجازه دسترسی به اطلاعات را ندارد. به عنوان نمونه از دفتر کل متمرکز می‌توان به سیستم‌های بانکی مرکزی اشاره کرد.
تفاوت اصلی بین دفتر کل توزیع شده و دفتر کل متمرکز در میزان امنیت و شفافیت آن‌ها است. در دفتر کل توزیع شده، تمام کاربران شبکه به طور مستقیم در فرایند تأیید تراکنش‌ها شرکت می‌کنند و هیچ مرکز کنترلی وجود ندارد که بتواند سیستم را تحت کنترل خود درآورد. از طرفی، در دفتر کل متمرکز، تمام قدرت و کنترل در دست یک مرکز کنترلی واحد قرار دارد و امنیت و شفافیت اطلاعات به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
در کل، این فناوری با ایجاد شفافیت و امنیت بیشتری برای کاربران و کاهش نیاز به وجود مرکز کنترلی، از دفتر کل متمرکز جلوتر است.
مزایای دفتر کل توزیع شده:
استفاده از دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger) در شبکه‌های بلاکچینی، بسیاری از مزایا و فوایدی را برای کاربران و سازمان‌ها به همراه دارد. برخی از این مزایا عبارتند از:
1-امنیت بالا: این فناوری، به دلیل توزیع شده بودن اطلاعات و وجود چندین نسخه از دفتر کل، بسیار امن است. این امنیت به خاطر این است که هر تراکنش توسط چندین کامپیوتر بررسی و تأیید می‌شود و اطلاعات بر روی همه کامپیوترها به صورت همزمان آپدیت می‌شوند.
2-شفافیت: این فناوری می‌تواند، تمام تراکنش‌ها برای همه کاربران شفاف و قابل رویت هستند و هیچ کس نمی‌تواند اطلاعات را پنهان کند یا تغییر دهد. این ویژگی باعث شفافیت و شناسایی آسان تر تقلب‌های مالی و دیگر کاربردها می‌شود.
3-غیر متمرکز: فناوری مطرح شده، بدون وجود یک مرکز کنترل، به صورت غیر متمرکز و توسط تمام کاربران کنترل می‌شود. این ویژگی باعث افزایش مقاومت در برابر حملات تقلبی و کاهش ریسک نقطه تکین (single point of failure) می‌شود.
4-کاهش هزینه‌ها: استفاده از این فناوری، باعث کاهش هزینه‌های مربوط به واسطه‌گری و پرداخت کارمزد به سازمان‌های مالی می‌شود. همچنین، این ویژگی باعث افزایش سرعت و کاهش زمان تأیید تراکنش‌ها می‌شود.
5-قابلیت برنامه‌ریزی: این فناوری، به دلیل قابلیت برنامه‌ریزی و اجرای قراردادهای هوشمند در شبکه‌های بلوکچینی، برای ارائه خدمات بسیاری از صنایع مختلف مانند بانکداری، بیمه، حمل و نقل، زنجیره تأمین و غیره استفاده می‌شود.
معایب دفتر کل توزیع شده:
استفاده از دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger) در شبکه‌های بلاکچینی، علاوه بر مزایا و فواید زیادی که دارد، برخی معایب و چالش‌هایی را نیز به همراه دارد. برخی از این معایب عبارتند از:
1-مشکلات مقیاس‌پذیری: در شبکه‌های بلاکچینی، هر تراکنش باید توسط تمام کامپیوترهای متصل به شبکه بررسی و تأیید شود، که می‌تواند باعث کاهش سرعت و افزایش هزینه‌ها شود.
2-کاربری پیچیده: استفاده از این فناوری و بلاکچین نیازمند دانش فنی و تخصصی است که ممکن است برای کاربران عادی پیچیده باشد. همچنین، نیاز به تعامل با سیستم‌های قدیمی و سنتی ممکن است چالش‌هایی را برای سازمان‌ها و صنایع مختلف ایجاد کند.
3-عدم پشتیبانی از حذف تراکنش‌ها: یک بار که یک تراکنش در این دفتر کل شده ثبت شده باشد، آن را نمی‌توان حذف کرد. این ویژگی ممکن است در مواردی که خطایی در ثبت تراکنش رخ داده باشد، چالش‌هایی را برای کاربران ایجاد کند.
4-نیاز به پشتیبانی برای حفظ امنیت: در شبکه‌های بلاکچینی، امنیت و حفظ حریم شخصی به دلیل شفافیت اطلاعات، بسیار مهم است و نیازمند پشتیبانی مناسب از سوی سازمان‌ها و صنایع مختلف است.
5-نیاز به انرژی بالا: استفاده از دفتر کل توزیع شده و روش اثبات کار (Proof of Work) در برخی شبکه‌های بلاکچینی، نیازمند مصرف انرژی بالا است که ممکن است باعث افزایش گرمایش جهانی و تأثیرات مخرب برای محیط زیست شود.
جمع بندی:
همان طور که در ابتدای این گفتمان بیان شد این فناوری برای ثبت و نگهداری تراکنش‌های مالی و غیرمالی استفاده می‌شود. در این فناوری، اطلاعات تراکنش‌ها به صورت پایگاه داده‌ای توزیع شده در شبکه‌ی اینترنت ذخیره می‌شوند و نیازی به یک مرجع مرکزی برای تأیید تراکنش‌ها وجود ندارد. در ادامه با بیان برخی کاربردها، مزایا و معایب فناوری دفتر کل توزیع شده به شرح بیشتر آن پرداخته شد. استفاده از این فناوری نوین می تواند گره گشای بسیار از مسایل مربوط در نوع دفترکل متمر کز باشد.
