پول و امنیت

مراحل امنیتی جهت جلوگیری از تولید پول فیات تقلبی

مرحله1: کاغذ امنیتی

1-واتر مارک

ساده ترین مورد امنیتی، کاغذ واترمارک می باشد. در حال حاضر به طور معمول در اسناد کاغذی از دو نوع واترمارک، واترمارک مولد (‌MOULD یا قالبی که جلوه خاکستری دارد ) و دندی رول (Dandy roll که اثر سفید یا سیاه رنگ دارد )، استفاده می‌شود. به طور مثال هم‌اکنون بر روی برخی ‌پول‌ها از تصویر چهره برای واترمارک استفاده شده است که دارای تن‌های خاکستری از ۰ تا ۱۰۰ درصد است (مولد ). این نوع واترمارک از درجه اهمیت و امنیت بالایی برخوردار است. به طور کلی تصاویری مانند چهره بالاترین ضریب امنیتی را داراست چرا که به دلیل کیفیت بالاتر، نفوذ بیشتر در عمق کاغذ و جزییات بیشتر جعل آن کار بسیار دشواری است. این در حالی است که امکان جعل واترمارک‌هایی که دارای تون سفید هستند وجود دارد و تعدد جعل آن بیشتر است.

2-حساسیت به حلال شیمیایی

حساسیت به حلال شیمیایی، یکی دیگر از جنبه‌های امنیتی کاغذ است. کاغذهایی که سی سال پیش مورد استفاده قرار می‌گرفتند نیز دارای این ویژگی بودند اما تنها در برابر ۴ الی ۵ نوع حلال (که بسیار متداول بود ) حساسیت داشتند. هر ساله بر تعداد این حلال‌ها افزوده شد تا هم‌اکنون که کاغذهای مورد استفاده در چاپ‌های امنیتی امروز به کلیه خانواده‌های حلال قطبی، غیرقطبی و سفیدکننده‌ها حساسیت نشان می‌دهند که شاید تعداد آنها بیش از صد ماده شیمیایی باشد.

3-حساسیت در برابر خراشیدگی و یا اصطکاک با یک جسم فلزی

این مورد با توجه به کارکرد سند، انتخاب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فاکتور امنیتی برای مواردی مانند بلیط ورزشگاه، قابل استفاده است، چرا که مشتری بلیط را تهیه می‌کند و پس از مدت کوتاهی آن را تحویل داده و بلیط باطل می‌شود. کاربرد و طول مدت اعتبار سند بسیار کوتاه است و جهت شناسایی اصالت آن با یک تنش مکانیکی، کاغذ واکنش نشان داده و تغییر رنگ می‌دهد. ولی برای سندی مثل اسکناس این مورد، کاربردی نیست. عمر اسکناس چندین سال است و به خودی خود تنش‌های زیادی را متحمل می‌شود. اگر این فاکتور امنیتی در آن استفاده شود با یک تنش مکانیکی سند مخدوش شده و از بین می‌رود. پس مورد کاربرد سند، در تصمیم‌گیری و انتخاب فاکتورهای امنیتی نقش مؤثری دارد.

4-فیبرهای نوری

فیبرهای نوری است که به صورت پراکنده در خمیره کاغذ به کار می‌روند. فیبرهای نوری به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول با چشم غیرمسلح (مرئی ) و دسته دوم با چشم مسلح (نامرئی ) و با استفاده از نور ماورای بنفش دیده می‌شوند. فیبرهای نوری رنگ‌های مختلفی دارند. ۲۵ سال پیش فیبر نوری نامریی تک‌رنگ بود. با پیشرفت تکنولوژی تعداد رنگ‌های فیبرهای نوری افزایش پیدا کرد تا به امروز که فیبرهای نوری در چندین رنگ مثل زرد، سبز، آبی و قرمز به کار می‌روند. فیبر نوری قرمز رنگ در میان دیگر فیبرهای نوری از بالاترین درجه امنیتی برخوردار است و جعل آن بسیار دشوار می‌شود، تا حدی که فیبر نوری قرمز تاکنون جعل نشده است.

5-نخ امنیتی

نخ امنیتی به هنگام ساخت کاغذ در خمیره آن قرار می‌گیرد نخ امنیتی به دو صورت است.

• نوع پنجره‌ای :(windowed ) به گونه‌ای است که وقتی در کاغذ قرار گرفته گویی در لابه‌لای الیاف آن به صورت یک در میان بافته شده است. در حالی که اگر سند در مقابل نور قرار ‌گیرد، نخ به صورت پیوسته دیده می‌شود.
• نوع محاط شده :(Embedded ) در این نوع، نخ به طور کامل در بافت کاغذ قرار می‌گیرد. این‌گونه نخ‌ها با توجه به فرورفتگی یا برجستگی موجود بر روی سیلندر تولید کاغذ در عمق آن یا سطح آن قرار می‌گیرند. و دو طرف یا بخشی از آن با خمیره کاغذ پوشیده می‌شود.

نوعی دیگر از نخ های امنیتی  وجود دارند که حساس‌ به حرارتمی باشند و در دمای مشخص مثل بالای ۳۵ درجه سانتی‌گراد تغییر رنگ می‌دهند و پس از این‌که دما به حالت اول برگشت به رنگ اولیه خود باز می‌گردد. همچنین برای افزایش ضریب امنیتی نخ‌ها می‌توان بر روی آن از نوشته، تصاویر و یا ارقام به صورت ریز‌نوشته (Micro text ) و ریزنقش (Micro Image ) استفاده نمود. 

نخ هولوگرافیک یکی دیگر از انواع نخ‌های امنیتی است که در زوایای مختلف به رنگ‌های مختلفی دیده می‌شود نخ‌های فلورسنت هم نوع دیگری هستند که زیر نور ماورای بنفش تغییر رنگ می‌دهند.

مرحله2: طراحی امنیتی

آنچه تا به اینجا در مورد آن توضیح داده شد، موارد امنیتی بود که قبل از انجام هرگونه عملیات طراحی و یا چاپ می‌توان بر روی کاغذ ایجاد کرد. هر یک از فاکتورهای ذکر شده در بالا با توجه به ویژگی‌ و خصوصیات سند مورد نظر، انتخاب شده و اعمال می‌شود.

پس از تولید کاغذ امنیتی اولین مرحله در پروسه چاپ امنیتی، طراحی سند است. در گذشته طراحی اسناد و اسکناس‌ها با دست انجام می‌گرفت. طراح بر روی کاغذ یا مستقیم بر روی سیلندر (برای چاپ‌های فولادی یا Intaglio  ) طرح پیچیده‌ای را پیاده یا حکاکی می‌کرد که در آن زمان کار مشکلی بود و زمان زیادی را می‌طلبید. با پیشرفت تکنولوژی و به کارگیری نرم‌افزارهای امنیتی، که تولیدکنندگان آنها در جهان بسیار معدود و انگشت‌شمار هستند، امروزه طراحی اسناد با ویژگی امنیتی بالا، به راحتی انجام می‌گیرد.

با طراحی امنیتی، در کار چاپ شده نهایی هیچ‌گونه نقطه و یا ترامی وجود ندارد و طرح به صورت خطی است.  مواردی مانند Nano text، Micro text همگی در مرحله طراحی ایجاد می‌شود.

1-طرح گیلوش

طرح گیلوش نیز یک فاکتور طراحی است. شکلی هندسی که بازسازی و یا طراحی آن با نرم‌افزارهای معمولی مثل فتوشاپ، کورل، فری‌هند و … غیرممکن است.

2-طرح مخفی

این طرح مشخصه امنیتی دیگری است که هنگام طراحی شکل می‌گیرد. طرح مخفی برای دیده شدن به یک فیلتر رمزگشا (Decode Film ) نیاز دارد.

3-طرح سیترو (See-through )

طرحی که به دو بخش تقسیم شده و به صورت همزمان نیمی از آن بر روی کار و نیم دیگر پشت کار با استفاده از ماشین‌های چاپ همزمان چاپ می‌شود. زمانی که طرح سیترو در مقابل نور قرار می‌گیرد، دو بخش همدیگر را تکمیل و طرح به صورت کامل دیده می‌شود. برای کنترل دقیق طرح سیترو ذره‌بین‌هایی با بزرگنمایی مناسب مورد نیاز است تا جعل بودن آن مشخص شود، وگرنه جعلی بودن طرح سیترو با چشم غیرمسلح کمی مشکل است.

دستگاه‌های خروجی (ایمیج‌ستر یا پلیت‌ستر ) که در زمینه چاپ امنیتی به کار گرفته می‌شود دستگاه‌های ویژه‌ و منحصر به فردی هستند که به طور مثال قدرت رزولوشن آنها‌ به بیش از 12000 dpi می‌رسد و دستگاه‌های خروجی معمولی این توانایی را ندارند و همین مورد جعل اسناد امنیتی را مشکل‌تر می‌سازد.

مرحله3: چاپ امنیتی

مرحله بعد، بخش چاپ امنیتی است. مشخصه های امنیتی که در بخش چاپ ایجاد می‌شوند، یا با استفاده از مرکب‌های خاص و امنیتی ایجاد می‌شوند، یا با شیوه چاپی و تکنیک خاصی و یا با هر دو روش پدید می‌آیند. به عنوان نمونه می توان از مرکب مغناطیسی نام برد که بیشتر برای دسته چک‌ها و چاپ اطلاعات متغیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. اطلاعاتی که با مرکب‌های مغناطیسی چاپ می‌شود به نام MICR قابل بازخوانی برای ماشین (Reader ) هستند، به طور مثال زمانی که چکی در بانک پرداخت می‌شود،‌ تحویل‌دار بانکی دیگر نیازی به وارد کردن اطلاعات به صورت دستی به کامپیوتر ندارد و با یک دستگاه Reader به راحتی می‌تواند کدها را بخواند. علاوه بر این اگر چکی جعلی باشد در این مرحله قابل شناسایی است. از این رو استفاده از مرکب‌های مغناطیسی را می‌توان جزو فاکتورهای امنیتی به حساب آورد.

1-مرکب‌های فسفری

نوعی دیگر از مرکب‌های امنیتی هستند که زیر نور UV تغییر رنگ داده و شبرنگ می‌شوند. مرکب فسفری اگر اسکن شود، تیره‌تر می‌شود. با این وجود این نوع مرکب از درجه امنیت پایینی برخوردار است. این در حالی است که مرکب‌هایی که تنها زیر نور ماورای بنفش و یا مادون قرمز تغییر رنگ یافته دیده می‌شوند، ضریب امنیت بیشتری دارند.

مدیر بخش تحقیق و توسعه چاپخانه بانک ملی شیوه‌های چاپی چاپ افست تر و افست خشک، چاپ سیلک‌اسکرین و نیز شیوه چاپ دیجیتال راشیوه‌های چاپی مورد استفاده در این چاپخانه بیان می‌کند و می‌گوید:  با توجه به نوع مرکب مورد استفاده و ویژگی‌های سند از چاپ افست معمولی و یا خشک استفاده می‌کنیم، المان‌هایی که دارای ضخامت بیشتری باشند به روش سیلک‌اسکرین و با مرکب‌های خاص امنیتی چاپ می‌شوند.

شهرابی به این مورد اشاره می‌کند که هنگام ساخت کاغذ علایمی بر روی آن ایجاد می‌شود که توسط ماشین چاپ رول قابل خواندن است. به صورتی که با خواندن علایم توسط ماشین چاپ تصاویر و نوشته‌ها که می‌بایست در مکان بسیار دقیقی قرار گیرند، به طور کامل سر جای خودشان چاپ می‌شوند.

مرحله4: ‌عملیات تکمیلی

آخرین مرحله چاپ امنیتی، همان مرحله پس از چاپ است. مرحله پایانی که نهایی‌ترین ویژگی‌های امنیتی بر روی سند ایجاد می‌شود. الصاق هولوگرام به روش های هات‌استمپ، طلاکوبی و برجسته‌سازی به شیوه‌ای متفاوت و با طراحی خاص، ‌پرفراژ، پانچ و … از جمله مواردی هستند که در این مرحله اعمال می‌شوند.

در این مرحله تعدد گام های کنترل کیفیتی لحاظ شده است. کنترل کیفیت در بخش‌های مختلفی انجام می‌شود. به طور مثال یک بخش از کنترل روی ماشین چاپ، نحوه درست چاپ شدن است که با دوربین‌هایی انجام می‌شود یا در بخش تولید کارت‌های چیپ‌دار، پس از درج اطلاعات بر روی چیپ، بلافاصله کارت توسط یک Verify کننده کنترل می‌شود. همچنین شمارشگر کار چاپی است که در ابتدا و انتها در هر مرحله تعداد کارهای چاپی را شمارش می‌کند. البته باید متذکر شد که در بعضی موارد  به دلیل حساسیت بالای کار، کنترل کیفیت به صورت برگ به برگ و قطعه به قطعه علاوه بر کنترل ماشینی انجام می‌گیرد.