تصور کنید می‌خواهید یک خانه را بفروشید. این کار پیچیده و پرریسک است و نیاز به کاغذ‌بازی و ارتباطات بسیاری دارد. بسیاری از افراد برای مثلا فروش خانه به یک واسطه متوصل میشوند و با مراجعه به یک بنگاه‌دار اقدام به فروش خانه می‌کنند. مبلغی که خریدار در عوض خرید خانه می پردازد، معمولا مبلغ بالایی است و به همین دلیل معامله مستقیم با فرد فروشنده ریسک بالایی دارد. در اینجاست که بنگاه به عنوان واسط وارد میشود و کمسیونی دریافت می کند. این کمسیون در واقع ضرری برای فروشنده است. در چنین موقعیت‌هایی است که قرارداد هوشمند (smart contract ) میتواند مفید واقع شود.
فهرست مطالب
تعریف قرارداد هوشمند
قرارداد هوشمند یک پروتکل بدون واسط و با اجرای خودکار است .این پروتکل تحت شرایط و ضوابط خاص خودش اداره میشود و بندهای قرارداد را از طریق بلاکچین ذخیره و اجرا میکند.برای انعقاد قرارداد هوشمند مبتنی بر بلاکچین، طرفین معامله ابتدا و قبل از انعقاد شرایط (به طور جزئی یا کاملاً ) در مورد توافق نامه مذاکره و با آنها موافقت می‌کنند. توافق نامه در کد قرارداد هوشمند داخل بلاک چین ذخیره میشود.
در واقع قراردادهای هوشمند معاملاتی قابل اعتماد و بدون اشخاص ثالث را فراهم می‌کنند و بر اساس یک مکانیسم شرط و جواب شرط انجام میشوند.این یک روش غیرمتمرکز است زیرا واسطه‌ها در لحظه تأیید معاملات مورد نیاز نیستند. این قراردادها بر اساس قوانینی که برنامه ریزی شده است، در صورت تعیین شرایط و ضوابط از پیش ، به طور خودکار اجرا میشوند.
توانایی انجام تراکنش‌های تجاری امن و پیچیده مانعی است که افراد زیادی را از تجارت دور میکند. علاوه بر این، هر شرکت بزرگ در جهان به دلیل کارمزدهای قانونی مربوط به تراکنش‌های تجاری، فرصتی برای کاهش هزینه‌ها پیدا میکند. قراردادهای سنتی فرآیند خسته کننده و هزینه‌بری هستند، اما شرکای تجاری باید از انجام کارهای قراردادی بین یکدیگر اطمینان حاصل کنند.
قراردادهای هوشمند می‌توانند این روند را ساده کرده و هزینه‌ها را کاهش دهند اما تقریبا فقط در دنیای ارزهای دیجیتال استفاده میشوند. اگرچه میلیاردها دلار از طریق این قراردادها جریان دارد، اما آنها در این دنیای تجارت ارزهای دیجیتال متمرکز شده‌اند.
قراردادهای هوشمند را چه کسی ابداع کرد؟
مفهوم قرارداد هوشمند را اولین بار نیک سابو (Nick Szabo ) که یک دانشمند کامپیوتر و رمزنگار است در سال ۱۹۹۶ مطرح کرد. سابو، در سال‌های بعد، این ایده را گسترش داد . او مفهوم ایجاد قانون قرارداد را در ارتباط با اقدامات تجاری از طریق طراحی پروتکل‌های تجارت الکترونیک بین غریبه‌ها در اینترنت توصیف کرد.اما ایده سابو تا سال ۲۰۰۹ طول کشید.
بعد از اختراع بیت کوین و ظهور فناوری بلاک چین محیط مناسب برای قراردادهای هوشمند ایجاد شد. امروزه همه قراردادهای هوشمند را در ارتباط با ارزهای دیجیتال می‌شناسند. اما در واقع، این مفهوم مدت‌ها بود که مورد توجه دانشمندان کامپیوتر بود و پروتکل‌های ارز دیجیتال اساسا قرارداد‌هایی هوشمند با امنیت و رمزگذاری غیر متمرکز هستند.
نوع کار قراردادهای هوشمند
به زبان ساده می‌توان گفت که قراردادهای هوشمند مانند وندینگ ماشین (vending machine ) یا دستگاه فروش خودکار کار می‌کنند. تنها کافی است مقداری ارز دیجیتال را وارد قرارداد مورد نظر کنید، بعد از آن مالکیت کالا مورد نظر به شما تعلق خواهد گرفت.
اگر تا به حال اتومبیل خریداری کرده باشید ، می‌دانید که مراحل مختلفی دارد و یک روند خسته کننده است. اگر هزینه ماشین را به طور کامل و نقدی پرداخت نکنید، باید هزینه مالی خود را تامین کنید. این نیاز به بررسی اعتبار دارد و برای تأیید هویت خود باید چندین فرم با اطلاعات شخصی خود را پر کنید. در این راه ، باید با افراد مختلفی از جمله فروشنده، کارگزار امور مالی و وام دهنده در تعامل باشید. برای جبران کار آنها، کمیسیون‌ها و کارمزدهای مختلفی به قیمت پایه خودرو شما اضافه میشود.
قراردادهای هوشمند در بلاکچین می تواند این روند پیچیده را ساده کند. هویت شما در یک بلاکچین ذخیره میشود، لذا وام دهندگان می‌توانند به سرعت در مورد اعتبار شما تصمیم بگیرند. سپس، یک قرارداد هوشمند بین بانک شما، فروشنده و وام دهنده ایجاد میشود .پس از واریز شدن وجوه به فروشنده، وام دهنده میتواند ماشین را نگه دارد و بازپرداخت آن براساس شرایط توافق شده آغاز شود.همچنین انتقال مالکیت به صورت خودکار انجام میشود زیرا معامله در بلاکچین ثبت میشود. این معامله بین شرکت‌کنندگان در آن قرارداد به اشتراک گذاشته میشود و در هر زمان قابل بررسی است.
اجزای قراردادهای هوشمند
در واقع هر قرارداد هوشمند از سه بخش اساسی تشکیل شده است که به آنها اشیای آن قرارداد هوشمند گفته میشود و شامل موارد زیر می باشند.
1-امضا‌کنندگان
منظور از آن طرفین درگیر در قرارداد است که موافقت یا عدم موافقت خود را با مفاد قرارداد با استفاده از امضا‌های دیجیتال نشان می‌دهند.
2- موضوع توافق
این توافق باید در محیط قرارداد هوشمند موجود باشد و قرارداد باید مستقیما به آن دسترسی داشته باشد.
3- شرایط و مفاد
در نهایت، یک قرارداد هوشمند باید شامل شرایط خاصی باشد. این شرایط را باید ابتدا در داخل محیط قرارداد هوشمند به زبان ریاضی توصیف و سپس با استفاده از یک زبان برنامه‌نویسی آن را پیاده سازی کرد. این شرایط و ضوابط شامل همه انتظاراتی است که طرفین دارند و همچنین قوانین، پاداش‌ها و مجازات‌هایی نیز با این شرایط همراه هستند.
قراردادها در چه محیطی هوشمند میشوند؟
برای اینکه قراردادهای هوشمند به درستی کار کنند، نیازمند محیطی مناسب هستند. این محیط باید ابتدا، استفاده از رمزنگاری کلید عمومی را پشتیبانی کند، زیرا به کاربران اجازه تایید تراکنش را با استفاده از کد‌های رمزنگاری منحصر به فرد می‌دهد. این دقیقا همان سیستمی است که اکثریت ارزهای دیجیتال در حال حاضر از آن استفاده می‌کنند.ثانیا این قراردادها به یک پایگاه داده غیر متمرکز و باز نیاز دارند که همه طرفین قرارداد بتوانند به آن اعتماد کنند.
برای اعمال قرارداد هوشمند، این محیط باید تماما غیر متمرکز باشد. بلاک چین‌ها، مخصوصا بلاک چین اتریوم محیط‌های ایده‌آلی برای این قراردادها هستند.در نهایت، منبع داده‌های دیجیتالی که توسط این قراردادها مورد استفاده قرار می‌گیرد، باید کاملا قابل اعتماد باشد. این مستلزم استفاده از گواهی‌های امنیتی SSL، HTTPS و دیگر پروتکل‌های اتصال امنیتی است که به طور گسترده در نرم افزار‌های مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
چه عاملی یک قرارداد را هوشمند میکند؟
هیچ فاکتور هوشمندی در بکارگیری اسمارت کانترکت‌ها وجود ندارد. مانند هر قراردادی، این قراردادها دو یا چند طرف را در یک توافقنامه گرد هم می‌آورند. توافق نامه‌های قراردادی عادی، کاغذی هستند، کلمات رسمی دارند و توافق در آنها آهسته انجام میشود. اما قراردادهای هوشمند نسبتا سبک، سریع و انعطاف پذیر هستند.
در اسمارت کانترکت ،تخصص حقوقی و بررسی دقیق برای قرارداد، با کد و اتوماسیون جایگزین میشود. هنگامی که دو یا چند طرف، یک قرارداد هوشمند منعقد می‌کنند، قرارداد به طور خودکار در شرایط ایده آل و ایمن ذخیره میشود. این به کسب و کارها کمک میکند تا در وقت و هزینه خود صرفه جویی کرده و در عین حال فرصت‌های بیشتری را نیز فراهم کنند.
مزایای قرارداد هوشمند چیست؟
1-سرعت و دقت
قراردادهای هوشمند دیجیتال و خودکار هستند، بنابراین به پردازش مدارک یا اصلاح خطاهایی که اغلب در اسناد دستی موجودند، نیاز ندارد. همچنین کد‌های رایانه بسیار دقیق‌تر از قراردادهای سنتی با واژه‌های حقوقی گنگ، عمل میکند.
2-اعتماد
معاملاتی که بر مبنای قراردادهای هوشمند هستند، طبق قوانین از پیش تعیین شده انجام میشوند. سپس سوابق رمزگذاری شده آن معاملات، در بین شرکت کنندگان به اشتراک گذاشته میشود. بنابراین، لزومی برای اعتماد داشتن به شخص دیگری در آن نیست.
3-امنیت
سوابق تراکنش‌ها در بلاک چین رمزگذاری شده‌اند و اینکار هک کردن آنها را بسیار سخت میکند. از آنجا که هر تراکنش به سوابق قبلی و بعدی در دفتر توزیع شده متصل است، برای تغییر یک تراکنش واحد باید کل زنجیره تغییر کند.
4-مقرون به صرفه
قراردادهای هوشمند نیاز به واسطه‌ها را حذف میکند و این امر سبب کاهش هزینه‌ها در یک معامله میشود. شرکت کنندگان می‌توانند به داده‌های قابل مشاهده و فناوری برای انجام صحیح معامله اعتماد کنند. شخص دیگری به اعتبارسنجی و تأیید شرایط توافق نامه نیازی ندارد زیرا این توافق نامه در کد موجود است.
معایب قرارداد هوشمند چیست؟
قرارداد هوشمند فناوری جدیدی است اما کماکان با مشکلاتی مواجه است.برخی از این معایب :
- کد قرارداد ممکن است شامل باگ و خطا باشد و در نتیجه اشتباهاتی در سیستم پدید آید که موجب سوء استفاده کلاه‌بردار‌ها شود.
- هنوز مسائل زیادی در مورد قانون‌گذاری، مالیات و غیره برای این قراردادها تعیین نشده است.
- این قراردادها بر بستر بلاک چین کاملا به اجرا در می‌آیند و فرضا اگر دادگاه و قانون بنا به دلایلی مایل به اجرای قرارداد نباشد، بلاک چین آن را لغو نخواهد کرد.
البته تعداد زیادی از این معایب به دلیل جدید و جوان بودن این فناوری است و به مرور زمان حل خواهند شد. این فناوری برای رسیدن به کمال نیازمند زمان است و بدون شک در آینده بیشتر از قراردادهای هوشمند خواهیم شنید.
از آنجا که اکثر قراردادهای هوشمند بر روی بلاک چین ساخته میشوند، هر تراکنشی برای تائید بلاک و ثبت آن در دفترکل توزیع شده نیاز به کارمزد دارد. دلیل این کارمزد این است که بلاکچین‌ها با افزودن بلاک‌های جدید به شبکه، به ماینرها برای انجام کار محاسباتی مربوطه اعتماد می‌کنند. نبودن کارمزد به معنای عدم انگیزه برای ماینرها است و این موضوع تراکنش‌های جدیدی را به همراه ندارد. زنجیره بلوک‌ها کارمزدهایی دارند که ثابت نیستند و با توجه به ترافیک شبکه و ارزش ارز در نوسان هستند.
اگر قصد دارید بخش‌هایی از عملیات خود را به یک قرارداد هوشمند مجهز به بلاک چین منتقل کنید، مشکلات مربوط به کارمزدها دردسر بزرگی خواهد بود. زیرا کارمزدهای مربوط به این قراردادها بسیار گران است.اتریوم در حال حاضر پرکاربردترین بستر قرارداد هوشمند است که با بیشتر شدن محبوبیت آن، هزینه کارمزدهای آن بیشتر میشود.
بسترهای استفاده کننده از قرارداد هوشمند
امروزه بسترهای زیادی وجود دارد که از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کنند. آنها می‌توانند براساس موارد زیر تقسیم شوند:
- فناوری
- کاربر نهایی (بانک، دولت، زنجیره تأمین، املاک و مستغلات، بیمه و غیره )
- منطقه (اروپا، آمریکای شمالی، آسیا یا بقیه جهان )
تفاوت آنها در زبانهای برنامه نویسی، اجماع بلاک چین، هزینه حفظ قراردادهای هوشمند یک برنامه، تفاوت در امنیت بلاک چین، سرعت تأیید تراکنش، اعتماد به گره‌های اصلی شبکه و موارد دیگر است.در ادامه به معرفی برخی از معروفترین بسترهای آن میپردازیم.
1-اتریوم
اتریوم اصلی‌ترین بستر برای این قراردادها است و هنوز هم بیشترین مزیت استفاده برای اپ های غیرمتمرکز را دارد. همچنین با توجه به اینکه مایکروسافت و AWS هر دو سرویس بلاک چین اتریوم را به عنوان سرویس ارائه می‌دهند، احتمالاً اتریوم مهمترین بستر برای اجرای این قراردادها است.
2- آر اس کی(RSK)
RSK بستر دیگری است که به عنوان یک زنجیره جانبی مرتبط با بلاک چین بیت کوین ساخته شده است. و این مزیت قابل توجه بودن در ارتباط با اولین، امن ترین و مورد اعتمادترین بلاک چین را به آن می‌دهد.
3-کاردانو
کاردانو یک پروژه بلاک چین و رمزنگاری غیرمتمرکز است. کاردانو نیز مانند بسیاری از پروژه‌های ارزهای دیجیتال متن باز است. بستر کاردانو در حال تلاش برای اجرای قابلیت‌های قرارداد هوشمند با به روزرسانی Goguen است که بستر را هوشمندتر میکند.
4- Qtum
Qtum یک بستر کاربردی بلاکچین متن باز است و امنیت و انعطاف پذیری دو مورد از اساسی‌ترین مولفه‌های آن هستند.
نتیجه‌گیری
بازار قراردادهای هوشمند پتانسیل بسیار بالایی دارد . آنها می‌توانندتوافق نامه‌ها را در صنایع مختلف تغییر دهند اما تا رسیدن به نقطه مطلوب زمان نیاز است. در حال حاضر امکان پیاده سازی این فناوری بصورت انبوه وجود ندارد و نیازمند آزمایشات بیشتری است. این فناوری نوپا هنوز چالش‌های زیادی در سر راه دارد و موارد قانونی و نظارتی آن نیز کاملا حل نشده است .
