وقتی صحبت از امنیت درونی پول میشود ،پول های فیات کاغذی اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند. در مورد پول های فیات با ایجاد تغییراتی در نوع جنس و طراحی شکل ظاهری این موضوع تا حدود زیادی تأمین می شود.
واترمارک، نخ امنیتی پنهان،طرح مکمل، چاپ برجسته، طرح پنهان ، طراحی خطی سه‌بعدی، ریزنوشته، مرکب فلورسنت، چاپ نامرئی، شماره سریال و… از این موارد هستند. در این مقاله ابتدا به معرفی پول فیات و سپس به شرح مراحل امنیتی در طراحی پول کاغذی میپردازیم.
فهرست مطالب
پول فیات چیست؟
برخلاف تصور عموم ، پول یا ارز فیات توسط دارایی فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتیبانی نمی‌شود.بلکه دولتی که آن را صادر کرده است،از آن پشتیبانی میکند. ارزش پول فیات از رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده ،به‌دست می‌آید.
دلار آمریکا، یورو و سایر ارز‌های اصلی جهانی، ارز‌های فیات هستند.اصطلاح فیات در لاتین به معنای “آن را باید” یا “اجازه دهید انجام شود” است. ارز‌های فیات خودی خود هیچ ارزشی ندارند و زمانی ارزش دارند که دولت از آنها حمایت کند.
امنیت درونی پول فیات چگونه تامین میشود؟
از آنجایی که پول فیات به ذخایر با ارزشی مثل طلا یا نقره مرتبط نیست، در برابر تورم آسیب‌پذیر است و در مقابل آن، بی‌ارزش میشود. در مقاله تاریخچه پول خواندیم که اگر مردم اعتماد خود را به پول یک کشور از دست بدهند، دیگر ارزشی نخواهد داشت.
یک دسته از ارزها به دلیل تقاضایی که برای آنها وجود دارد با ارزش هستند و با ارزی که پشتوانه آن طلاست متفاوت است. از آنها برای طلا در جواهرات و تزئینات و همچنین در ساخت وسایل الکترونیکی، کامپیوتر‌ها و وسایل نقلیه هوافضا، ارزش ذاتی دارند.
مراحل امنیتی جهت جلوگیری از تولید پول فیات تقلبی:
مرحله اول: حفظ امنیت درونی پول ;کاغذ امنیتی
1.واتر مارک
ساده ترین مورد امنیتی، کاغذ واترمارک می باشد.به طور معمول در اسناد کاغذی از دو نوع واترمارک استفاده میشود:
- واترمارک مولد (MOULD) یا قالبی که جلوه خاکستری دارد.
- دندی رول (Dandy roll) که اثر سفید یا سیاه رنگ دارد.
در حال حاضر بر روی برخی پول‌ها ،تصویر چهره برای واترمارک در نظر گرفته شده است. آنها دارای تن‌های خاکستری از ۰ تا ۱۰۰ درصد است (مولد ). این نوع واترمارک از درجه اهمیت و امنیت بالایی برخوردار است. به طور کلی تصاویری مانند چهره بالاترین ضریب امنیتی را دارد و به حفظ امنیت درونی پول کمک میکند. دلیل آن کیفیت بالاتر، نفوذ بیشتر در عمق کاغذ و جزییات بیشتر است که جعل آن را دشوار میکند. اما واترمارک‌هایی که دارای تون سفید هستند امکان جعل در آن بیشتر است.
2.حساسیت به حلال شیمیایی
یکی دیگر از جنبه‌های امنیتی کاغذ، حساسیت به حلال شیمیایی است. کاغذهایی که دهه های پیش هم مورد استفاده قرار می‌گرفتند دارای این ویژگی بودند اما تنها در برابر ۴ الی ۵ نوع حلال (که بسیار متداول بود ) حساسیت داشتند.
هر ساله بر تعداد این حلال‌ها افزوده و امنیت درونی پول تقویت شد .هم‌اکنون که تعداد آنها به بیش از صد ماده شیمیایی میرسد. کاغذهای مورد استفاده در چاپ‌های امنیتی امروز به کلیه خانواده‌های حلال قطبی، غیرقطبی و سفیدکننده‌ها حساسیت نشان میدهند.
3.حساسیت در برابر خراشیدگی و یا اصطکاک با یک جسم فلزی
این مورد با توجه به کارکرد سند، انتخاب شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فاکتور امنیتی برای مواردی مانند بلیط ورزشگاه، قابل استفاده است.زیرا مشتری بلیط را تهیه میکند و پس از مدت کوتاهی آن را تحویل داده و بلیط باطل میشود. کاربرد و طول مدت اعتبار سند بسیار کوتاه است و جهت شناسایی اصالت آن با یک تنش مکانیکی، کاغذ واکنش نشان داده و تغییر رنگ می‌دهد.
ولی برای سندی مثل اسکناس این مورد، کاربردی نیست. عمر اسکناس چندین سال است و به خودی خود تنش‌های زیادی را تجربه میکند. اگر این فاکتور امنیتی در آن استفاده شود با یک تنش مکانیکی سند آسیب میبیند و امنیت درونی پول فیات به خطر میفتد. پس مورد کاربرد سند، در تصمیم‌گیری و انتخاب فاکتورهای امنیتی نقش مؤثری دارد.
4.فیبرهای نوری
فیبرهای نوری صورت پراکنده در خمیره کاغذ به کار می‌روند و به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- چشم غیرمسلح (مرئی ) قابل دیدن هستند.
- با چشم مسلح (نامرئی ) فقط قابل رویت هستند.
فیبرهای نوری رنگ‌های مختلفی دارندو با استفاده از نور ماورای بنفش دیده می‌شوند. ۲۵ سال پیش فیبر نوری نامریی تک‌رنگ بود اما با پیشرفت تکنولوژی تعداد رنگ‌های فیبرهای نوری افزایش پیدا کرد. امروزه آنها در چندین رنگ مثل زرد، سبز، آبی و قرمز به کار می‌روند. نوع قرمز رنگ در میان دیگر فیبرهای نوری از بالاترین درجه امنیتی برخوردار است و جعل آن بسیار دشوار است. دشواری آن به حدی است که فیبر نوری قرمز تاکنون جعل نشده است.
5.نخ امنیتی
نخ امنیتی به هنگام ساخت کاغذ در خمیره آن قرار می‌گیرد نخ امنیتی به دو صورت است.
نوع پنجره‌ای(windowed):این نخ در لابه‌لای الیاف پول به صورت یک در میان بافته شده است. در حالی که اگر سند در مقابل نور قرار گیرد، نخ به صورت پیوسته دیده میشود.
نوع محاط شده :(Embedded ) در این نوع، نخ به طور کامل در بافت کاغذ قرار می‌گیرد. این‌گونه نخ‌ها با توجه به فرورفتگی یا برجستگی موجود بر روی سیلندر تولید کاغذ در عمق آن یا سطح آن قرار می‌گیرند. پس از آن دو طرف یا بخشی از آن با خمیره کاغذ پوشیده میشود.
برای حفظ امنیت درونی پول نوعی دیگر از نخ های امنیتی وجود دارند که حساس به حرارت می باشند. آنها در دمای بالای ۳۵ درجه سانتی‌گراد تغییر رنگ میدهند و پس از برگشت دما ،به رنگ اولیه خود باز می‌گردند. همچنین برای افزایش ضریب امنیتی نخ‌ها می‌توان بر روی آن از نوشته، تصاویر و یا ارقام استفاده نمود.
همچنین نخ هولوگرافیک یکی دیگر از انواع نخ‌های امنیتی است که در زوایای مختلف به رنگ‌های مختلفی دیده میشود. نخ‌های فلورسنت هم نوع دیگری هستند که زیر نور ماورای بنفش تغییر رنگ میدهند.
مرحله دوم: طراحی امنیتی
آنچه تا به اینجا در مورد آن صحبت شد، موارد امنیتی بود که قبل از انجام هرگونه عملیات طراحی و یا چاپ می‌توان بر روی کاغذ اعمال کرد. هر یک از فاکتورهای ذکر شده در بالا با توجه به ویژگی و خصوصیات سند ، انتخاب و استفاده میشود.
پس از تولید کاغذ امنیتی اولین مرحله در فرآیند چاپ امنیتی، طراحی سند است. در گذشته طراحی اسناد و اسکناس‌ها با دست انجام میگرفت. طراح بر روی کاغذ یا مستقیم بر روی سیلندر طرح پیچیده‌ای را پیاده یا حکاکی می‌کرد.این کار مشکل بود و زمان زیادی را میگرفت. با پیشرفت تکنولوژی و به کارگیری نرم‌افزارهای امنیتی، امروزه طراحی اسناد با ویژگی امنیتی بالا، به راحتی انجام میشود.البته لازم به ذکر است که برای حفظ امنیت درونی پول تولیدکنندگان این نرم افزارها در جهان بسیار معدود و انگشت‌شمار هستند.
با طراحی امنیتی، در کار چاپ شده نهایی هیچ‌گونه نقطه و یا ترامی وجود ندارد و طرح به صورت خطی است. مواردی مانند Nano text، Micro text همگی در مرحله طراحی ایجاد میشود.در ادامه به معرفی چند نمونه از این طرح ها میپردازیم.
1-طرح گیلوش
طرح گیلوش نیز یک فاکتور طراحی است. شکلی هندسی که بازسازی و یا طراحی آن با نرم‌افزارهای معمولی مثل فتوشاپ، کورل، فری‌هند و … غیرممکن است.
2-طرح مخفی
این طرح مشخصه امنیتی دیگری است که هنگام طراحی شکل می‌گیرد. طرح مخفی برای دیده شدن به یک فیلتر رمزگشا(Decode Film) نیاز دارد.
3-طرح سی ترو (See-through)
طرحی که به دو بخش تقسیم شده و به صورت همزمان نیمی از آن بر روی کار و نیم دیگر پشت کار با استفاده از ماشین‌های چاپ همزمان چاپ میشود. زمانی که طرح سیترو در مقابل نور قرار می‌گیرد، دو بخش همدیگر را تکمیل و طرح به صورت کامل دیده میشود. برای کنترل دقیق طرح سیترو ذره‌بین‌هایی با بزرگنمایی مناسب مورد نیاز است تا جعل بودن آن مشخص شود.تشخیص جعلی بودن طرح سیترو با چشم غیرمسلح کمی مشکل است و این امتیاز بسیار خوبی برای امنیت درونی پول محسوب میشود.
دستگاه‌های خروجی (ایمیج‌ستر یا پلیت‌ستر ) که در زمینه چاپ امنیتی به کار گرفته میشود دستگاه‌های ویژه و منحصر به فردی هستند.به طور مثال قدرت رزولوشن آنها به بیش از 12000 dpi میرسد و دستگاه‌های خروجی معمولی این توانایی را ندارند. همین مورد سبب شده جعل اسناد امنیتی مشکل‌تر شود.
مرحله سوم: چاپ امنیتی
مرحله بعد، بخش چاپ امنیتی است. مشخصه های امنیتی این مرحله سه حالت دارند. یا با استفاده از مرکب‌های خاص و امنیتی ایجاد می‌شوند، یا با شیوه چاپی و تکنیک خاصی و یا با هر دو روش پدید می‌آیند.
1.مرکب های مغناطیسی
این مرکب بیشتر برای دسته چک‌ها و چاپ اطلاعات متغیر استفاده میشود. ماشین(Reader ) اطلاعاتی که با مرکب‌های مغناطیسی چاپ میشود را میخوانند. به طور مثال زمانی که چکی در بانک پرداخت میشود، تحویل‌دار بانکی دیگر نیازی به وارد کردن اطلاعات به صورت دستی به کامپیوتر ندارد . یک دستگاه ریدر (Reader)به راحتی می‌تواند کدها را بخواند. علاوه بر این اگر چکی جعلی باشد در این مرحله قابل شناسایی است. از این رو استفاده ازمرکب‌های مغناطیسی را می‌توان جزو فاکتورهای امنیتی و مفید برای امنیت درونی پول به حساب آورد.
2.مرکب‌های فسفری
نوعی دیگر از مرکب‌های امنیتی هستند که زیر نور UV تغییر رنگ داده و شبرنگ می‌شوند. مرکب فسفری اگر اسکن شود، تیره‌تر میشود. با این وجود این نوع مرکب از درجه امنیت پایینی برخوردار است. مرکب‌هایی که تنها زیر نور ماورای بنفش و یا مادون قرمز تغییر رنگ میدهند، ضریب امنیت بیشتری دارند.
مرحله چهارم: عملیات تکمیلی برای حفظ امنیت درونی پول
آخرین مرحله چاپ امنیتی، همان مرحله پس از چاپ است. مرحله پایانی که نهایی‌ترین ویژگی‌های امنیتی بر روی سند ایجاد میشود. الصاق هولوگرام به روش های هات‌استمپ، طلاکوبی و برجسته‌سازی به شیوه‌ای متفاوت و با طراحی خاص، پرفراژ، پانچ و … از جمله مواردی هستند که در این مرحله اعمال می‌شوند.
در این مرحله تعدد گام های کنترل کیفیتی لحاظ شده است. کنترل کیفیت در بخش‌های مختلفی انجام میشود. مثلا وظیفه یک بخش کنترل روی ماشین چاپ است.از نحوه درست چاپ شدن پول که با دوربین‌هایی انجام میشود .یا در بخش تولید کارت‌های چیپ‌دار، پس از درج اطلاعات بر روی چیپ، بلافاصله کارت توسط یک Verify کننده کنترل میشود.
همچنین شمارشگر کار چاپی است که در ابتدا و انتها در هر مرحله تعداد کارهای چاپی را شمارش میکند. البته لازم به ذکر است که در بعضی موارد به دلیل حساسیت بالای کار، کنترل کیفیت به صورت برگ به برگ و قطعه به قطعه علاوه بر کنترل ماشینی انجام می‌گیرد.
نتیجه گیری
در این مقاله با مراحل امنیتی برای جلوگیری از جعل پول فیات آشنا شدیم.همان طور که دیدید جعل پول فیات کار بسیار دشوار و تقریبا غیرممکنی است.درصد جعل پول شاید نزدیک به صفر باشد اما صفر نیست و همچنان خطر جعل وجود دارد.خوشبختانه با تعاریفی که مطرح شد فرد یا تیمی که بخواهد پول جعل کند موانعی بسیاری پیش رو دارد.این موانع برای حفظ ارزش ماهیتی پول و حفظ امنیت درونی پول بسیار حیاتی هستند.همچنین شما میتوانید برای آشنایی با امنیت درونی رمز ارزها از این مقاله در سایت ما دیدن فرمایید.
