ممکن است شما نام «بورس» را از اخبار و دوستان خود شنیده باشید و همچنین بسیاری از ما با آن سروکار داریم. تقریباً همه این موضوع را می‌دانند که بورس در واقع بازاری است برای معامله سهام و اوراق بهادار و با سرمایه گذاری منطقی در آن می‌توان سرمایه و سود خود را مدیریت کرد. ولی ممکن است کلمه دیگری به اسم «فرابورس» نیز شنیده باشید که در ذهن شما علامت سؤال‌های زیادی به وجود می‌آورد. بعضی از افراد هم ممکن است این دو بازار را یکی فرض کنند و بدون آگاهی کافی، اقدام به خرید و فروش سهام در آنها کنند. پس، در این مطلب به معرفی قسمتهای مختلف سایت فرابورس می‌پردازیم تا ابهامی در ذهن شما باقی نماند.
فرابورس چیست؟
فرابورس (www.ifb.ir)بازاری جدا از بازار بورس است که از سال ۱۳۸۷ شروع به فعالیت دربورس اوراق بهادار کرده است. البته علت اصلی ایجاد این فکر در ذهن افراد، شبیه بودن شیوه و نحوه خرید و فروش سهام در این دو بازار است. در فرابورس نیز مانند بازار بورس ایران می‌توان نسبت به خرید و فروش سهام و اوراق بهادار اقدام نمود. بطور کلی شرکت‌های عضو بازار بورس که با شرایطی بسیار سخت‌تر پذیرفته شده‌اند، نظارت بیشتری بر آنها می شود، گزارش‌های سالیانه زیادتری را برای شفافیت عملکرد شرکت ارائه می‌دهند و عمدتا سرمایه‌گذاری در آنها ریسک کمتری دارد.
بازار فرابورس برای شرکت‌هایی بوجود آمده است که علاقه مند به عضویت در بازار سرمایه و افزایش نقد شوندگی هستند، اما هنوز شرایط لازم برای حضور در بازار بورس را کسب نکرده اند. نام این بازار از عبارت انگلیسی Over the Counter Market (OTC) به معنی «خارج از بورس» اقتباس شده است. بازار فرابورس به شرکت‌های درخواست کننده این اجازه را می‌دهد که با شرایط پذیرش راحت تری رو به رو شوند و با ورود سریع‌تر به بازار سرمایه، از همه مزایای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند
مزایای ورود و سرمایه‌گذاری در فرابورس
پذیرفته شدن در بازار بورس به معنی معرفی کالا، برند و خدمات شرکت به افراد زیادی از مردم و بهره‌گیری از امتیازات ورود به فرابورس است . عمده مزیت های فرابورس عبارت اند از:
1. قوانین پذیرش آسان
قبلا گفته شد، سازمان فرابورس با صرف‌نظر از بعضی قوانین پذیرش در بازار بورس اوراق بهادار، راه را برای خیلی از شرکتها هموار می‌کند. به این صورت، حداکثر یک ماه طول می‌کشد تا شرکتها بتوانند به فروش سهام و افزایش سرمایه خود در این بازار اقدام کنند.
2. فراهم آوردن منابع مالی ارزان
اشخاصی که در این بازار فرابورس سرمایه‌گذاری می کنند، عمدتا سرمایه خود را تقسیم کرده و از هر شرکت، تعداد سهام مشخص را خریداری می‌کنند. با این روش، ریسک معاملات خود را به حداقل می رسانند. شرکت‌های عضو بازار فرابورس مجموع این سرمایه‌های کوچک را در طرح‌ها و پروژه‌های بزرگ خود به استفاده می کنند و از امتیازات تأمین مالی ارزان قیمت بهره مند می شوند. با این کارعلاوه بر فروش سهام و افزایش سرمایه می‌توان از فروش انواع مختلف اوراق بهادار مانند انتشار گواهی سپرده سرمایه‌گذاری خاص و عام و … نیز بهره برد.
3. معاف بودن از مالیاتی
برای همه شرکت‌های پذیرفته شده در بازار فرابورس، به غیر از شرکت‌های بازار پایه، امکانات ویژه‌ای مانند معافیت مالی هم لحاظ شده است. این معافیت مالیاتی به طور مستقیم بر سود سرمایه‌گذاران تأثیر دارد.
4. وثیقه گذاری سهام
شرکت‌های عضو سازمان فرابورس می‌توانند سهام خود را به صورت وثیقه مورد استفاده قرار دهند و از مزایای آن بهره مند شوند. با این کار، شرکت ها بخشی از سهام خود را به عنوان وثیقه برای استفاده از تسهیلات بانکی استفاده می کنند. با وثیقه گذاری سهام، آن تعدادی از سهام شرکت که بعنوان وثقه قرار داده شده است دیگر قابل معامله نمی باشد و ارزش‌گذاری آن توسط ازمان فرابورس انجام می‌شود.
5. امکان خروج از فرابورس یا تغییر بازار
چنانچه یک شرکت بخواهد به طور کلی از بازار فرابورس خارج شود، مراحلی برای آن وجود دارد که روند خارج شدن از بازار را آسان می کند. همچنین این شرکتها می‌توانند از سهامی عام به سهامی خاص تغییر پیدا کنند. امکان تغییر بازار و انتقال از یک بازار به بازار دیگر نیز از مزیت های OTC می باشد. این فرآیند در بازار بورس اوراق بهادار مشکل تر است و با داشتن شرایط سخت‌گیرانه لازم و پیشرفت شرکت ها امکان پذیر می باشد.
6. نبود حجم مبنا
سهام و اوراق بهاداری که دربازار فرابورس داد وستد می‌شوند، حجم مبنا ندارند و سرعت نقد شوندگی آنها بالا می باشد. به این معنی که عرضه و تقاضا خیلی سریع به تعادل رسیده و شما می‌توانید سهام خود را فروخته و سهام مورد دلخواهتان را در کمترین زمان ممکن خریداری کنید.
مزایای پذیرش شرکتها در فرابورس
با وجود ریسک زیاد تر سرمایه‌گذاری در بازار فرابورس، بسیاری از سرمایه‌گذاران با خریدن سهام تعداد زیادی از شرکت‌های عضو بازارفرابورس وقرار دادن آنها در سبد سهام خود به سود زیادی می رسند. از طرف دیگر، ورود به بازار فرابورس نیز امکانات زیادی برای شرکتها دارد و بعضی مواقع باعث رونق گرفتن و انتقال آنها به بازار بورس می‌شود.
آشنایی با ساختار فرابورس
ساختار فرابورس مانندسازمان بورس می باشد با این اختلاف که بازار بورس اوراق بهادار که شامل دو بازار (بازار اول و بازار دوم) است،ولی بازار فرابورس از ۴ بازار تشکیل می‌شود. عملکرد دو بازار بورس اوراق بهادار در ارتباط با یکدیگر می باشد. شرکت‌های بازار اول که با شرایط مشکل تری پذیرفته‌شده‌اند، در صورت از عملکرد ضعیف خود به بازار دوم منتقل می شوند. شرکت‌های بازار دوم در صورت پیشرفت عملکرد خود می‌توانند به بازار اول راه یابند و در صورت مشاهده ضعف در عملکرد، به‌طورکلی از بازار اخراج می‌شوند.
انواع بازار در فرابورس
بازار فرابورس شامل ۴ بازار اول، دوم، سوم و پایه (زرد، نارنجی و قرمز) می باشد:
ویژگی‌های بازار اول فرابورس
بازار اول فرابورس دارای مشکل ترین شرایط در میان بازارهای فرابورس بوده و ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی که در این بازار می باشند کمتر از سایر شرکتها می باشد. دامنه نوسان قیمت سهام در آن حداکثر ۱۰ درصد و بدون حجم مبنا است. در بازار اول فرابورس، تنها آن دسته از شرکت‌های سهامی عام پذیرفته و سهام آنها مورد معامله قرار می‌گیرد که دارای شرایط زیر باشند:
- زیان انباشته نداشته باشند.
- حداقل ۱۰ درصد از کل سهام ثبت‌شده آنها، شناور باشد.
- حداقل ۲۴ ماه از بهره‌برداری شرکت سپری شده باشد.
- مدیر عامل و اعضای هیئت مدیره عدم سوء پیشینه و محکومیت‌های کیفری، سوء شهرت در زمینه فعالیت‌های شغلی خود و پرونده تخلف مرتبط با قوانین بازار بورس را داشته باشند.
ویژگی‌های بازار دوم فرابورس
در بازار دوم فرابورس هم مثل بازار اول، اوراق بهادار شرکت‌های سهامی عام داد و ستد می‌شوند. اما بازار دوم دارای شرایط سخت‌گیرانه کمتری نسبت به بازار اول می باشد و شرکت‌هایی که شرایط لازم برای عضویت در بازار اول را دارا نباشند، در بازار دوم پذیرش می شوند. این شرکتها ممکن است شرکت‌های کوچک، تازه تاسیس، زیان‌ده و یا شرکت‌هایی باشند که قصد تبدیل شدن به سهامی عام از سهامی خاص برای افزایش سرمایه را داشته باشند. این شرکتها باید حائزشرایط زیر را برای پذیرش در بازار دوم فرابورس را دارا باشند:
- ۱۲ ماه از تأسیس شرکت گذشته باشد.
- هیچ‌گونه پرونده یا اختلاف مالی در ارتباط با شرکت نباشد.
- میزان سهام شناوراین شرکتها، حداقل ۵ درصد از سهام ثبت شده را دارا باشند.
- میزان سرمایه ثبت شده در شرکت حداقل ۱۰۰ میلیون تومان باشد.
اعضای هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت، سابقه محکومیت قطعی کیفری نداشته باشند
ویژگی‌های بازار پایه فرابورس
در بازار پایه فرابورس به شرایطی که برای دو بازار اول و دوم بیان شد نیازی نیست. شرایط در این بازار ساده شده و نیازی به گذراندن پروسه سخت گیرانه پذیرش نمی باشد. این بازار شامل سه بخش زرد، نارنجی و قرمز است که از زرد تا قرمز، ریسک سرمایه‌گذاری در آنها به ترتیب افزایش پیدا می کند. دامنه نوسان قیمت سهام در بازارهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب ۳،۲ و ۱ می باشد.
شرکت‌هایی که عضو بازار زرد فرابورس می باشند درخواست پذیرش را نداشته و تنها به دلیل رعایت قانونی باید در این بازار ثبت شوند. اعضای بازار نارنجی شرکت‌هایی هستند که نام آنها در سازمان بورس ثبت شده است اما شرایط لازم برای پذیرش را ندارند. به این ترتیب، آن دسته از شرکتها که پذیرش آنها به دلیل عملکرد ضعیف در بازارهای فرابورس یا بورس لغو می‌شود، به بازار قرمز منتقل می شوند. این بازار دارای شرایط خیلی راحت تر و ابتدایی‌تر بوده و ریسک سرمایه‌گذاری در آن خیلی بیشتر می باشد.
ویژگی‌های بازار سوم فرابورس
این بازار را شرکت‌هایی بوجود آورده اند که شرایط پذیرش در بازارفرابورس را ندارند و فقط با انجام کارهای اداری می‌توانند عضو بازار شوند. پس، حتی شرکت‌های سهامی عام در حال تأسیس هم می‌توانند در آن اقدام به پذیره‌نویسی انواع مختلفی از اوراق بهادار مثل اوراق مشارکت رهنی، گواهی سپرده بانکی، اوراق مشارکت، سهام شرکت‌های سهامی و… کنند.
نحوه خرید و فروش سهام در فرابورس
همان طور که دربالا اشاره شد، ساختار فرابورس و بازار بورس شباهت زیادی به یکدیگر دارند. دادوستد سهام در فرابورس کاملاً مانند به بازار بورس اوراق بهادار است و برای معامله نیازی به اخذ کد بورسی مجزا نمی باشد. اگر در بازار بورس فعالیت دارید، از کد بورسی خود می‌توانید برای خرید و فروش سهام در بازارفرابورس هم استفاده کنید. در غیر این صورت، گرفتن کد بورسی لازم می باشد.
برای دریافت کد بورسی، باید اول در سایت سجام ثبت نام کنید. سپس کارگزاری مورد دلخواه تان را انتخاب کرده و در آن احراز هویت شوید. با استفاده از کد بورسی از طریق شرکت کارگزاری که توسط شما انتخاب شده است می توانید به معامله سهام و اوراق بهادار بپردازید. کارگزاری‌ها دارای یک پرتفوی با رابط کاربری مشخص هستند.
شما می توانید به راحتی عملکرد بخش‌های مختلف را فهمیده و از آنها استفاده کنید. در این پرتفوی، اطلاعات و گزارش دقیق و کامل از قیمت سهام و شاخص‌های مختلف را در اختیار سهامداران قرار می‌دهند تا با دانش کامل به خرید وفروش در این بازار مشغول شوند.
جمع بندی:
فرابورس بازاری جدا از بازار بورس است که از سال ۱۳۸۷ شروع به فعالیت دربورس اوراق بهادار کرده است.اساس کار این بازار کاملا شبیه به بازار بورس می باشد.
بازار فرابورس برای شرکت‌هایی بوجود آمده است که علاقه مند به عضویت در بازار سرمایه و افزایش نقد شوندگی هستند، اما هنوز شرایط لازم برای حضور در بازار بورس را ندارند.
بازار فرابورس از۴ بازار اول، دوم، سوم و پایه (زرد، نارنجی و قرمز) تشکیل شده است و ریسک سرمایه گذاری در این بازار بیشتر از بازار بورس می باشد
